მხატვრული ხერხები ო’ჰენრის ნოველაში „პოლიციელი დაჰიმნი“
‘The Cop and Anthem’
სანამმხატვრული ხერხების თითოეულ სახეს განვიხილათ,აუცილებელია განვიხილოთ სიუჟეტი დაამ უკანასკნელისთვის დამახასიათებელი ყველა შესაძლო დამახასიათებელი ნიშანი,რაცსაყურადღებოა ნაწარმოების განხილვის პროცესში.
სიუჟეტის განვითარებარამდენიმე ეტაპისგან შედგება: კვანძის გასკვნა,კულმინაცია და კვანძისგახსნა.სიუჟეტის კომპონენტებს წარმოადგენს ასევე: პროლოგი, ექსპოზიცია დაეპილოგი.გამომდინარე იქედან, რომ ნოველას(რაც ჩვენი განხილვის ძირითადი საგანია)არ გააჩნია არც პროლოგი და არც ეპილოგი, ჩვენი ყურადღება ეპყრობა ექსპოზიციას(როგორცლიტერატურულ ცნებას), ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ხერხია ჩვენთვის მოცემულ მცირე ზომისნაწარმოებებში, რომელსაც ნოველა ჰქვია.
ექსპოზიცია(ლათ. Exposition - ახსნა, გადმოცემა) ასახავს ამოსავალ ვითარებას სიუჟეტისგაშლისთვის.არსებობს: პირდაპირი, დაყოვნებული და შებრუნებული ექსპოზიციის სახეები.ექსპოზიციაში მწერალი წინასწარ გვამცნობს მოქმედ პირებს სოციალურ თუ ისტორიულვითარებას.ექსპოზიციის სახე ბუნების აღწერაც,რაც ო’ჰენრის მოცემულ ნოველასიპოლიციელი და ჰიმნი“ კარგად არის sგადმოცემული,კონკრეტულად კი ეს ეხება ზამთრისმოახლოებასთან დაკავშირებულ სამზადისს.
მაგ:,,როცა გარეული იხვების გუნდი ცაში აფრინდება, როცა სიასამურის ქურქზე მეოცნებეცოლი ქმარს დაუტკბება, როცა სოპი პარკში ძელსკამზე აწრიალდება, ეს ნიშნავს -ზამთარი კარს მოგვადგა.“
‘When wild geesehonk high of nights, and when women without sealskin coats grow kind to theirhusbands, and when Soapy moves uneasily on his bench in the park, you may knowthat winter is near at hand.’
ექსპოზიციის სამი ძირითადი სახეობიდან, ო’ ჰენრის ნოველაში,, პოლიციელი და ჰიმნი“ გვაქვსპირდაპირი ექსპოზიციის მაგალითი. მწერალი თავიდანვე გვამცნობ სოპის პიროვნებას,ყოველივე ამას კი გადმოგვცემს კვანძის შეკვრამდე.როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ სიუჟეტისსამი ძირითადი ნაწილი - კვანძის გასკვნა, კულმინაცია და კვანძის გახსნაა.გაკვანძვასიუჟეტის განვითარების მნისვნელოვან მომენტს წარმოადგენს.სიუჟეტის ამ მონაკვეთშიიბადება კონფლიქტი.
მოცემულ ნოველაში გაკვანძვად ითვლება სიუჟეტის ისმომენტი, როდესაც სოპი აცნობიერებს:
...“მოსულა დრო,მოახლოებული სუსხისა და ყინვისგან საკუთარი პერსონის გადარჩენა“
‘Soapy's mind became cognisant of the fact that the time had come for him tore solve himself into a singular Committee of Ways and Means to provide against the coming rig our.’
ან
„სამითვე საიმედო თავშესაფარი და უზრუნველი ლუკმა სასიამოვნო კომპანიაში, ჩრდილოეთისქარისა და პოლისმენებისგან დაცვა - ეს სოპის ოცნების მწვერვალს წარმოადგენდა.“
Three months on the Island was whathis soul craved. Three months of assured board andbed and congenial company, safe from Boreas and bluecoats, seemed to Soapy theessence of things desirable.
კულმინაცია - ეს სიუჟეტის ის ნაწილიაროდესაც მოქმედებები აღწევს თავისი განვითარების პიკს, რის შემდეგაც არ ხდებარაიმე გადამწყვეტი მნიშვნელობის მქონემოვლენა.მოცემულ ნოველაში განვითარების მწვერვალს წარმოადგენს ვითარება, როდესაცსოპის პიროვნებაში იწყება სულიერი ძვრები, გონს მოეგება, მას შემდეგ რაც მოისმენსსაეკლესიო ჰიმნს და გადაწყვეტს რომ ხვალიდან იწყებს ახალ, ადამიანურ ცხოვრებას დარომ აქამდე ყველაფერი ამაო იყო.
‘Those solemn but sweet organ noteshad set up a revolution in him.’
კულმინაციის უშუალო შედეგია კვანძისგახსნა, რითაც სიუჟეტი მთავრდება. მისი ნიშანდობლივი თვისებაა წინააღმდეგობათამოხსნა.
მოცემულ ნოველაში კვანძის გახსნაემთხვევა იმ მოულოდნელ,თუმცა ლოგიკურ დასასრულს, როდესაც სოპის ჩაეძინება პარკშიდა ამ მიზეზით დააპატიმრებენ.
შესაბამისი სოციალური თუ კულტურული დონის აღსაწერადმრავლად გამოიყენება ტროპის ისეთი სახეობები, როგორიცაა: მეტაფორა, შედარება,სინექდოტე და სხვ.
ასევე სხვადასხვა მხატვრული ხერხები: ირონია, ეპითეტი და ა.შ
მხატვრული ხერხებიდან ირონია, კერძოდ კი ბედისირონია მთლიანად გასდევს ნოველის სიუჟეტს.
ირონია (ბერძ. Eironiea - მოჩვენებითობა,თვალთმაქცობა) თავაზიანობით შენიღბული დაცინვაა. ირონიის გაგება გარკვეულგანათლებას მოითხოვს მკითხველისგან.მოცემულ ნოველაში „პოლიციელი და ჰიმნი“, ნაწარმოებიმხოლოდ იმ შემთხვევაში გაიგება ირონიულად, თუკი მკითხველი გარკვეულია ავტორისეულპოზიციაში.
ირონიაში გამონათქვემები დადებითი ფორმითააგამოყენებული,მაგრამ მათი შინაარსი უარყოფითია.
როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, ნოველაში ‘პოლიციელი დაჰიმნი’ გამოყენებულია ბედის ირონიისთვის დამახასიათებელია მრავალი სიტყვები თუგამონათქვემები.მხატვრული სასუალების ეს სახე ანტიკურ სამყაროში გაჩნდა. ეს არის ირონია,როდესააც გმირი ვერ ხვდება, რომ მის ქმედებებში ჩასახულია მისივე კრახი. ბედის ირონიასთან პირაპირკავსირსია სიტუაციური ირონია, როდესაც ყველაფერი მოქმედი გმირის საპირისპიროსხდება.სწორედ სიტუაციური ირონიით არის განპირობებული სოპის ცხოვრებაც ნოველაში,როდესაც ის ცდილობს რომ ხელში ჩაუვარდეს პოლიციელებს - არავინ იჭერს, ხოლო მას შემდეგრაც გააცნობიერებს საკუთარი ცხოვრების ჭეშმარიტი არსის მდგომარეობას - მოდის„პოლისმენი“ და ,,სამი თვით გაამგზავრებს საოცნებო კუნძულზე“. ო’ჰენრის ნოველებისწორედ ამგვარი მოულოდნელი დასასრულით არის ცნობილი, სწორედ ამიტომ კვანძისგახსნის ამგვარ მოულოდნელობას ხშირად „ო’ჰენრის დასასრულსაც“ უწოდებენ.
ნოველაში ბედის ირონიის გამომხატველიგამონათქვამებია:
მაგ:
„...ერჩივნა,,კანონის“ სტუმარი გამხდარიყო.... სამაგიეროდ ჯენტლმენის პირად საქმეებში ცხვირს არავინ ჰყოფს“
‘Wherefore it is better to be a guest of the law... Does not meddle unduly with a gentleman's private affairs.’
ნოველაში, შესაბამისი სოციალური მგომარეობისაღსაწერად, ხშირად გამოიყენება მეტაფორის აღმნიშვნელი სიტყვები თუ გამონათქვამები.
მაგ: „დანაშაულებრივი“ ფეხსაცმლითა და ,,ყბადაღებული“შარვლით ...
‘frayed trousers and decadent shoes...’
ნაწარმოებში მრავლად არის შედარებისგამომხატველი წინადადებებიც:
მაგ: „როგორც კეისარს ჰყვას თავისი ბრუტუსი, ასევე ყოველსაქველმოქმედო საწოლს თანს სდევს აუცილებელი აბაზანა.
‘ As Caesar had his Brutus, every bed of charity must have its toll of a bath...’
ნაწარმოებში ვხვდებით ასევეპოლისინდეტონის მაგალითებსაც.რაც შეეხება ამ უკანასკნელ,ის ერთნაირი სიტყვებისგამეორებას გულისხმობს, იმ მიზნიტ რომ ხაზი გაესვას იდეას ან აღწერილ მოქმედებას.
· ‘On his bench in Madison Square Soapy moveduneasily’ – „მედისონ სკვერში სოპი თავის სკამზეაწრიალდა“
· ‘When Soapy moves uneasily on hisbench in the park, you may know that winter is near at hand’ – “როცა სოპი პარკში ძელსკამზე აწრიალდება, ეს ნიშნავს -ზამთარი კარს მოგვადგა.“
ნოველაში ოსტატურადაა გამოყენებული ამერიკული სლენგი, რაცდამახასიათებელი მაწანწალის ლექსიკისთვის და აბსოლიტურად შეესაბამება ნოველაშიასახულ მდგომარეობას. სლენგი, ეს ტერმინი თავდაპირველად ძველი ფრანგული ფრაზიდან"sale langue", რომელიც ინგლისური თარგმანით ნიშნავს "ბინძურენას". სლენგი მიჩნეულია არასტანდარტულ ენად,რომელიც არის სალაპარაკო(colloquial), ხანდახან ვულგარული და ყოველთვის მოწინავე. სხვა არაფერი იცვლებაისე სწრაფად კულტურაში, როგორც სლენგი. ისძირითადად გამოიყენება ახალგაზრდების მიერ, რისი მეშვეობითაც ისინი გამოხატავენსაკუთარ სულიერ დამოუკიდებლობას, ან სლენგი გვხვდება დაბალი კლასის ადამიანებისლექსიკაში, რომლებსაც არასაკმარისი ცოდნა გააჩნიათ.
ნოველაში ამერიკული სლენგის მაგალითებია:
bluecoats -ლურჯპიჯაკიანები (იგულისხმებაპოლიციელები)
თუმცა ეს გამოთქმა შესაძლოა ჩავთვალოთ ტროპის ისეთსახეობად, რომელსაც ჩვენ სინეკდოქეს ვუწოდებთ.
სინეკდოქე ( ბერძ. Synecdoche - თანაფარდობა,შეფარდება) ტროპის ისეთი სახეობაა, რომელშიც რაოდენობრივი დამოკიდებულებისსაფუძველზე ერთი ცნება იცვლება მეორეთი.მოცემულ მაგალითში გვაქვს სინეკდოქეს ისეთისახეობა როდესაც მთელის აღნიშვნა ხდება ნაწილის ნაცვლად. ინგლისურად bluecoatsმრავლობით რიცხვში დგას და ზუსტი თარგმანით ქართულში „ლურჯი პალტოები“შეესატყვისება, რაც ნაწარმოებში გადატანითი მნიშვნელობით ამერიკელ პოლიციელსაღნიშნავს.
Theytook their heels - მოტყდნენ (გაიქცნენ)
დასკვნა
დასკვნის სახით შეგვიძლია შევაჯამოთ და ვთქვათ,რომ მოცემული ნოველა თავისი მხატვრულიხერხებითა და საშუალებებით საუკეთესოდ აღწერს მე-20 საუკუნის აშშ-ს მძიმე,სოციალურ ყოფას,როდესაც ნიუ-ორკის ქუჩების სავსეა მაწანწალებითა და კრიმინალებით.სწორედ ამ თემის აქტუალურობამ განაპირობა ,ის რომ ო’ჰენრმა შექმნა ნოველა,რომელსაც ჩვენ ‘პოლიციელი და ჰიმნის“სახელით ვიცნობთ. ხაზი უნდა გაესვას იმ გარემოებას რომ ეს ნოველა დღესაც არკარგავს პოპულარულობას.
შესაბამისი სოციალური კონტრასტისა და ვითარებისშესაქმნელად ავტორი იყენებს სხვადასხვა სახის მხატვრულ თუ ტროპულ საშუალებებს,სწორედ ისინი ჰქმნიან ნოველას უფრო საინტერესოსა და მიმზიდველს მკითხველისათვის.
და ბოლოს ო’ჰენრის პირადი ცხოვრებისგათვალისწინებით მოცემულ ნოველაში შეინიშნება ისეთი სიტუაციები რომელიცუკავსირდება მწერლის სულიერ სამყაროსა და განცდებს, ეს კიდევ ერთი დეტალია,რომელიც კიდევ უფრო აინტერესებს მკითხველს.
გამოყენებული ლიტერატურა:
shmoop.com
en.wikipedia.org
